Hướng dẫn kỹ thuật nuôi ong nội lấy mật hiệu quả

Nuôi ong là một nghề truyền thống lâu đời tại Việt Nam, mang lại giá trị kinh tế cao nhờ đặc điểm không đòi hỏi nhiều diện tích, nhân lực hay chi phí đầu tư ban đầu. Tuy nhiên, nghề nuôi ong vẫn chưa được phát triển rộng rãi. Nhiều hộ gia đình áp dụng phương pháp thủ công truyền thống, dẫn đến việc chưa khai thác tối đa tiềm năng từ đàn ong. Để giúp bà con nắm rõ cách nuôi ong nội lấy mật hiệu quả, bài viết này sẽ chia sẻ chi tiết từ đặc điểm sinh học đến kỹ thuật chăm sóc và thu hoạch mật ong, cùng với sự hỗ trợ từ sản phẩm Bee Pro – giải pháp dinh dưỡng tối ưu cho ong mật.

Đặc điểm sinh học của ong nội

Ong mật nội sống theo đàn, với cấu trúc tổ chức rõ ràng gồm ong chúa, ong đực và ong thợ, mỗi loại đảm nhận vai trò riêng biệt.

Ong chúa

Ong chúa là cá thể lớn nhất trong đàn, có thân hình cân đối, bụng thon dài, đặc biệt ở chúa mới đẻ có lớp lông tơ mịn và di chuyển nhanh nhẹn. Mỗi đàn thường chỉ có một ong chúa, với khả năng đẻ từ 400 đến 600 trứng mỗi ngày. Ong chúa không chỉ duy trì sự phát triển của đàn mà còn tiết ra “chất chúa” để điều phối hoạt động của cả đàn.

Ong đực

Ong đực có màu đen, vai trò duy nhất là giao phối với ong chúa. Chúng sống khoảng 50-60 ngày và sẽ chết sau khi giao phối. Trong điều kiện thiếu thức ăn, ong đực dễ bị ong thợ đuổi khỏi đàn và chết đói.

Ong thợ

Ong thợ chiếm số lượng lớn nhất, chịu trách nhiệm nuôi ấu trùng, thu thập mật và phấn hoa. Tuổi thọ của ong thợ kéo dài từ 5 đến 8 tuần, nhưng có thể ngắn hơn nếu phải làm việc quá sức. Một số ong thợ đảm nhận vai trò trinh sát, tìm kiếm nguồn mật và phấn hoa, sau đó thông báo cho ong thu hoạch. Ong tiếp nhận sẽ xử lý mật bằng cách tiết men, quạt gió và chuyển mật lên các lỗ tổ phía trên.

Vòng đời của ong

Ong mật trải qua bốn giai đoạn phát triển: trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành. Mỗi giai đoạn đều đóng vai trò quan trọng, góp phần tạo nên một loài vật có giá trị to lớn trong hệ sinh thái và ngành nông nghiệp.

Lựa chọn đàn ong giống chất lượng

Việc chọn đàn ong giống tốt là yếu tố quyết định đến năng suất và sức khỏe của đàn ong. Một đàn ong giống tốt cần đáp ứng các tiêu chí sau:

• Nguồn gốc rõ ràng: Ong chúa dưới 6 tháng tuổi, không mắc bệnh thối ấu trùng.
• Sức khỏe đàn ong: Ong thợ phủ kín hai mặt cầu, bánh tổ mới màu vàng, chứa đầy đủ trứng, ấu trùng, nhộng và mật phần dự trữ.
• Đặc điểm ong nội: Thân hình nhỏ, bay xa 1-2 km, năng suất mật đạt 18-20 kg/thùng/năm. Tuy nhiên, ong nội dễ bốc bay khi gặp điều kiện bất lợi.
• Quan sát tổ ong: Ong thợ bay tấp nập, tổ ong đông đúc, cầu ong vuông vắn, không có dấu hiệu bệnh tật.

Chọn địa điểm đặt thùng ong

Địa điểm lý tưởng cần gần nguồn mật và phấn hoa, với khoảng cách kiếm ăn hiệu quả từ 500 đến 700 m. Nơi đặt thùng ong nên bằng phẳng, khô ráo, mát mẻ vào mùa hè và ấm áp vào mùa đông, tránh ngập lụt. Mật độ bố trí đàn ong khoảng 40 đàn/ha, với khoảng cách tối thiểu 2 km giữa các đàn lớn (quy mô 100 thùng).

Dụng cụ cần thiết cho nghề nuôi ong

Thùng ong

Sử dụng thùng gỗ kích thước 45 x 25 cm, sơn màu để chống ẩm mốc và giúp ong dễ nhận diện tổ. Thùng cần đặt cách mặt đất 30 cm, cửa tổ hướng Nam để tránh nắng nóng và gió lạnh. Mỗi thùng chứa 5-6 cầu ong, các thùng cách nhau 3-4 m.

Dụng cụ khác

• Mũ lưới, bộ tạo chúa, bộ gắn tầng chân.
• Lưới lọc mật, dao cắt mật, thùng quay mật.

Kỹ thuật tạo ong chúa

Để duy trì đàn ong khỏe mạnh, cần kiểm tra và thay ong chúa định kỳ 6-9 tháng/lần. Ong chúa tốt có kích thước lớn, đẻ nhiều trứng và tỷ lệ thụ tinh cao. Có ba phương pháp tạo ong chúa phổ biến:

• Sử dụng mũ chúa chia đàn tự nhiên: Chọn mũ chúa to, dài từ các đàn ong khỏe mạnh, cắt phần gốc mũ chúa hình chữ V để gắn vào đàn cần thay chúa.
• Tạo chúa cấp tạo: Chọn đàn ong đông, năng suất cao, không nhiễm bệnh. Bắt chúa khỏi đàn, loại bỏ cầu thừa, cho ăn 3-4 tối liên tục, sau 9-10 ngày cắt mũ chúa chín để sử dụng.
• Tạo chúa di trùng: Tách chúa khỏi đàn mạnh, di ấu trùng 1 ngày tuổi vào chén sáp, cho ăn 3-4 tối, sau 9-10 ngày tách mũ chúa để gắn vào đàn mới hoặc đàn cần thay chúa.

Xử lý hiện tượng chia đàn

Chia đàn là hiện tượng tự nhiên nhưng cần được quản lý để tránh làm suy yếu đàn ong. Có hai cách chia đàn phổ biến:

Chia đàn song song

Chia một đàn thành hai đàn mới, đặt song song cách vị trí đàn cũ 20-30 cm. Chia đều số cầu, quân và thức ăn, đảm bảo một đàn có ong chúa hoặc giới thiệu mũ chúa mới. Điều chỉnh vị trí nếu ong về một đàn quá nhiều.

Chia đàn rời chỗ

Tách một phần đàn và chuyển đến vị trí mới cách đàn cũ ít nhất 1 km. Đảm bảo đàn mới có đủ mật, phấn và giới thiệu mũ chúa sau khi chuyển.

Chăm sóc đàn ong và vai trò của Bee Pro

Chăm sóc đàn ong đòi hỏi sự tỉ mỉ để phòng tránh các vấn đề như thiếu thức ăn, bệnh tật hay sự tấn công của kẻ thù (sâu sáp, kiến, ong rừng). Đặc biệt, vào các tháng thiếu phấn hoa tự nhiên (tháng 7-8, 1-2 ở miền Bắc; tháng 7-9 ở miền Nam), cần bổ sung thức ăn cho ong để duy trì sức khỏe đàn ong.

Thức ăn bổ sung

Pha nước đường đặc (tỷ lệ 1,5 đường : 1 nước), cho ăn 3-4 tối liên tục với lượng 1-1,5 kg đường cho đàn 3 cầu. Tuy nhiên, để đảm bảo dinh dưỡng cho ong tối ưu, sản phẩm Bee Pro của Tân Hữu Quí là lựa chọn lý tưởng.

Giới thiệu Bee Pro

Bee Pro là nguyên liệu cung cấp đạm và dinh dưỡng cho ong, với các đặc điểm nổi bật:

• Thành phần tự nhiên: Không chứa đậu nành, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu mật ong sang các thị trường nghiêm ngặt như Châu Âu, giúp người nuôi ong mở rộng thị trường trong bối cảnh Mỹ áp thuế chống phá giá mật ong cao đối với Việt Nam.
• Hàm lượng đạm cao: Đạm trên 28%, tương đương phấn hoa tự nhiên, dễ tiêu hóa, giúp đàn ong phát triển khỏe mạnh.
• Nguồn cung ổn định: Đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng vào mùa thiếu phấn hoa, có thể phối trộn tỷ lệ lên đến 50%, giảm phụ thuộc vào thời tiết và mùa vụ.
• Giá thành cạnh tranh: Giúp người nuôi ong tối ưu chi phí, tăng hiệu quả kinh tế và sản lượng mật.

Sử dụng Bee Pro, người nuôi ong không chỉ đảm bảo sức khỏe cho đàn ong mà còn nâng cao chất lượng mật, đáp ứng yêu cầu xuất khẩu mật ong quốc tế.

Thu hoạch mật ong

Chuẩn bị

Rửa sạch và phơi khô các dụng cụ như máy quay mật, dao cắt vít nắp, lưới lọc mật. Nơi quay mật cần sạch sẽ, thoáng mát.

Thời điểm thu hoạch

Thu hoạch vào buổi sáng khi mật đặc, các bánh tổ có trên 70% lỗ mật vít nắp, và cây cối có 20-25% hoa nở.

Quy trình thu hoạch

• Rũ ong khỏi cầu, dùng dao hớt nhẹ vít nắp lỗ tổ mật.
• Đặt cầu vào máy quay, quay đều tay với tốc độ tăng dần, sau đó giảm để tránh làm vỡ bánh tổ.
• Lọc mật bằng lưới inox (8-32 lỗ/cm²), bảo quản trong chai hoặc can kín, để nơi thoáng mát, tránh các chất có mùi.

Phòng và trị bệnh cho ong

Đàn ong có thể gặp các bệnh như ỉa chảy lây lan, thối ấu trùng hay xoăn cánh. Dưới đây là cách xử lý một số bệnh phổ biến:

Bệnh ỉa chảy lây lan

• Nguyên nhân: Do bào tử trùng, thường xảy ra khi thời tiết ẩm, ong ăn thức ăn ôi.
• Triệu chứng: Ong ỉa bừa bãi, đàn ong chết nhiều, mật ít.
• Điều trị: Thay thùng, loại bỏ thức ăn cũ, giữ ấm tổ ong. Sử dụng thuốc Fumagillin hoặc siro đường pha gừng tươi.

Bệnh thối ấu trùng Châu Âu

• Nguyên nhân: Do vi khuẩn Melissococus pluton, lây lan qua dụng cụ hoặc mua bán đàn ong.
• Triệu chứng: Ấu trùng chết, có mùi chua, vít nắp lỗ chỗ.
• Điều trị: Loại cầu bệnh, dùng Streptomycin hoặc Kanamycin qua phương pháp cho ăn hoặc phun thuốc.

Bệnh ấu trùng tuổi lớn

• Nguyên nhân: Do virus, ảnh hưởng ấu trùng cuối giai đoạn vít nắp.
• Triệu chứng: Ấu trùng nhọn đầu, có túi dịch nhầy.
• Điều trị: Gắp bỏ ấu trùng bệnh, thay thùng, chuyển đàn đến nơi có nhiều mật và phấn.

Bệnh xoăn cánh

• Triệu chứng: Ong non không bay được, cánh xoăn tít.
• Điều trị: Đảm bảo đủ mật và phấn, rút bớt cầu để ong bám đông, chống rét.

Kết luận

Nghề nuôi ong không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần bảo vệ hệ sinh thái. Với kỹ thuật nuôi ong nội đúng cách và sự hỗ trợ từ Bee Pro, người nuôi ong có thể tối ưu hóa sản lượng, nâng cao chất lượng mật và đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu mật ong. Tân Hữu Quí cam kết đồng hành cùng người nuôi ong, mang đến giải pháp dinh dưỡng bền vững cho ngành ong mật Việt Nam.