Độc tố nấm mốc trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi

Trong lĩnh vực thức ăn chăn nuôi, độc tố nấm mốc luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu. Ở các nồng độ khác nhau, độc tố nấm mốc trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi có thể gây ra những tác hại khác nhau trên sức khỏe của thú. Nếu không được kiểm soát hiệu quả, những độc tố này có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch làm tăng độ nhạy cảm của thú với các mầm bệnh.

Theo báo cáo tổng kết năm 2022 của tập đoàn Cargill về thực trạng nhiễm độc tố nấm mốc tại 48 quốc gia cho thấy: Trong tổng số hơn 300.000 mẫu nguyên liệu được lấy ngẫu nhiên, ghi nhận 75% số lượng mẫu chứa hàm lượng độc tố vượt ngưỡng phát hiện, tăng 3% so với năm 2021.

Vậy những nguyên liệu nào tiềm ẩn nguy cơ chứa độc tố nấm mốc cao?

Độc tố nấm mốc thường được quan tâm nhiều trên nhóm nông sản, nhất là trên bắp và các loại hạt cốc khác như lúa mì, lúa mạch. Theo ước tính của FAO, hằng năm có khoảng 25% nông sản – khoảng 1 tỷ tấn thực phẩm bị ảnh hưởng bởi độc tố nấm mốc. Trong đó, tỷ lệ các loại độc tố thay đổi theo từng vùng địa lý khác nhau, trên các nguyên liệu khác nhau. Cụ thể:

Bảng 1. Phân bố các loại độc tố nấm mốc theo từng khu vực năm 2022

Khu vực/Vùng	Tên độc tố	Tên nguyên liệu
Châu Á	AFL, FUM	Bắp và các loại hạt cốc khác
Trung và Nam Mỹ	ZEN, FUM, DON	Bắp, các loại hạt cốc khác,…
Trung Quốc	ZEN, FUM, DON	Bắp, hạt có dầu và các loại hạt cốc khác
Bắc Mỹ	ZEN, FUM, DON	Bắp
Châu Âu	DON, ZEN	Bắp, hạt có dầu và các loại hạt cốc khác
Trung Đông và châu Phi	ZEN, T2, FUM, DON	Bắp
Nga	T2, DON	Bắp

AFL: Aflatoxin; FUM: Fumonisin; DON: Deoxynivalenol; ZEN: Zearalenone;
T2: T2-toxin

Từ bảng 1 cho thấy, bắp là nguyên liệu có nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc cao nhất. Hơn nữa, đây còn là nguyên liệu cung năng lượng chính trong thức ăn chăn nuôi (kể cả thức ăn cho heo con). Tác động của quá trình gia nhiệt có thể tiêu diệt được nấm mốc nhưng không thể làm bất hoạt các hợp chất gây độc do nấm mốc sinh ra, vậy nên việc sử dụng bắp ép đùn trên heo con cũng không tránh khỏi nguy cơ nhiễm độc tố.

Tác hại của độc tố nấm mốc trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi

Độc tố nấm mốc tác động tiêu cực đến ngành kinh tế nói chung bao gồm các chuỗi liên quan từ lĩnh vực nông nghiệp cho đến chăn nuôi, sức khỏe và nghiên cứu khoa học.

• • Giảm năng suất cây trồng do nhiễm nấm bệnh

• • Giảm giá trị nông sản

• • Ảnh hưởng năng suất và sức khỏe vật nuôi nếu ăn phải thức ăn nhiễm độc tố nấm mốc. (Xem thêm tại bài viết Mối nguy từ độc tố nấm mốc)

• • Tác động tiêu cực đến sức khỏe con người

• • Tăng chi phí cho việc nghiên cứu về độc tố nấm mốc.

Phương pháp kiểm soát độc tố nấm mốc

• • Đảm bảo độ ẩm trong nguyên liệu nông sản không vượt quá 14% để hạn chế lượng nước tự do trong tế bào

• • Sử dụng chất hấp phụ độc tố độc tố nấm mốc

• • Bảo quản nơi khô thoáng, để thức ăn lên kệ/giá

• • Kiểm tra, khống chế độ ẩm và nhiệt độ kho chứa, chuồng nuôi

• • Kiểm soát và diệt trừ côn trùng, sâu mọt trong kho

• • Sử dụng hóa chất để chống nấm mốc trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi: biện pháp này hạn chế sử dụng do sinh mùi và có thể gây độc

• • Trong giai đoạn chế biến, vận chuyển hoặc mua bán: chú ý nhiệt độ, độ ẩm, phân lô rõ ràng để tránh sự phát tán qua lại

Với tình hình nguyên liệu nhiễm độc tố nấm mốc xảy ra trên toàn cầu, việc thắt chặt quy trình bảo quản là chưa đủ mà đòi hỏi phải tìm kiếm nguồn nguyên liệu mới ít nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc để thay thế phần nào cho những nguyên liệu nguy cơ cao nhiễm độc tố nấm mốc như bắp/ bắp ép đùn để giảm nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi và từ đó giảm bớt nguy cơ nhiễm độc tố nấm mốc trong thực phẩm của con người có nguồn gốc từ động vật (nội tạng như gan, thận; sữa bò; trứng gà, trứng vịt). 

Lúc này, một câu hỏi lớn đặt ra cho người làm công thức thức ăn là: “Làm thế nào để thay thế một phần bắp trong khẩu phần nhưng vẫn đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng, đảm bảo an toàn cho vật nuôi với mức chi phí hợp lý?”

Các giải pháp dinh dưỡng để kiểm soát độc tố nấm mốc trong nguyên liệu thức ăn chăn nuôi sẽ được Tân Hữu Quí cập nhật trong bài viết tiếp theo…

Liên hệ đặt hàng